کمبود گندله در زنجیره آهن و فولاد کشور در سال‌های اخیر باعث شده بود که بسیاری از شرکت‌های فولادی با مشکل تامین مواد اولیه مواجه شوند. بنابراین توسعه واحدهای گندله‌سازی در دستور کار بسیاری از شرکت‌های معدنی قرار گرفت. شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر به‌عنوان بزرگ‌ترین تامین‌کننده مواد اولیه فولاد در کشور توانست با بهره‌برداری از واحد دوم گندله‌سازی خود در سال 1395، نیاز کشور را به گندله برطرف سازد. تولید گندله علاوه بر تامین نیاز کشور، دارای ارزش افزوده بیشتری نسبت به دیگر محصولات معدنی سنگ آهن است و بر این اساس شرکت گل‌گهر توانست درآمدهای خود را نیز در سال 1396 به بیش از دو برابر در مقایسه با سال گذشته افزایش دهد. چرا که تولید گندله در این شرکت دو برابر شده بود.

شرایط بازار سنگ آهن در سال‌های اخیر بسیار پرنوسان بوده است و این موضوع بر بازار داخلی سنگ آهن کشور نیز اثر گذاشته است. در دنیای امروز شرکت‌های سنگ آهنی برای در امان ماندن از نوسانات قیمت در بازارهای جهانی، تلاش می‌کنند با شناخت نیاز بازارهای داخلی و بین‌المللی، محصولاتی را تولید و در بازار عرضه کنند که در مورد آن نیاز و تقاضای شدید وجود داشته باشد.
طی سال‌های گذشته و به اذعان بسیاری از کارشناسان و فعالان صنعت فولاد کشور، زنجیره تولید فولاد هیچ گاه دارای توازن و تعادل نبوده است و در بسیاری از موارد ناهمگونی‌های فراوانی در کشور وجود داشت. این موضوع از یک سو باعث افزایش صادرات سنگ آهن و از سوی دیگر باعث واردات گندله به کشور شده بود. در نتیجه سنگ آهن کشور به‌جای قرارگیری در زنجیره تولید و ایجاد ارزش افزوده، با بهای بسیار پایین به دیگر کشورها که عمدتاً چین تنها مقصد صادراتی سنگ آهن بود، صادر می‌شد و در نقطه مقابل، دیگر محصولات دارای بهای بالای زنجیره تولید مانند گندله به کشور وارد می‌شد. واردات گندله در برخی از برهه‌های زمانی باعث شده بود تا ارز بسیاری از کشور خارج شود و حتی بنا به گفته برخی از تولیدکنندگان، گندله وارداتی فاقد کیفیت لازم برای تولید محصول باکیفیت بود و چنانچه این محصول با گندله تولید داخلی مورد مقایسه قرار گیرد، گندله شرکت‌های داخلی به مراتب کیفیت بالاتری دارند. اما متاسفانه در آن برهه زمانی واردات گندله بی‌کیفیت باعث شده بود تا از یک سو به‌دلیل وارداتی بودن این محصول نسبت به گندله داخلی قیمت بسیار بالاتری داشته باشد و در نتیجه ارز فراوانی از کشور خارج شود؛ از سوی دیگر کیفیت پایین این محصول نیز موجب شده بود تا هزینه‌های تولید شرکت‌های فولادی برای مصرف این گندله و رفع نقایص کیفیت پایین آن افزایش یابد. در این مقطع زمانی فولادسازان کشور با یک گپ بسیار بزرگ در زنجیره تولید مواجه بودند و حتی شرکت‌های تولیدکننده سنگ آهن نیز که قصد داشتند زنجیره تولید را در شرکت خود تکمیل کنند، به‌دلیل این نقیصه بزرگ در کشور، با تردید مواجه شدند. بنابراین این نیاز در کشور به‌وجود آمد که طرح‌های تولید گندله در دست اجرا، سرعت بیشتری به خود بگیرند تا نیازهای اساسی کشور به مواد اولیه تامین شود.
گندله، حلقه مهم زنجیره تولید فولاد
زنجیره تولید فولاد از چندین بخش تشکیل می‌شود که شامل سنگ آهن، کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی، فولاد و در نهایت محصولات نهایی است. نبود هر یک از این حلقه‌ها باعث ایجاد عدم توازن در زنجیره تولید فولاد می‌شود. چنانچه آمار تولید هر یک از این حلقه‌ها در سال‌های گذشته مورد بررسی قرار گیرد، مشخص می‌شود که کشور در چندین حلقه دارای عدم توازن بود. همان‌طور که پیش از این نیز بیان شد، کمبود گندله در کشور مانع از استفاده فولادسازان از ظرفیت‌های سنگ آهن و فولاد کشور شده بود و در نتیجه بسیاری از ظرفیت‌ها خالی ماند.
طی سال‌های اخیر توجه به ایجاد توازن در زنجیره تولید فولاد افزایش یافت و احداث بسیاری از طرح‌ها در این زمینه در دستور کار دولت و شرکت‌های معدنی و صنعتی قرار گرفت. چرا که با توجه به سند چشم‌انداز 20 ساله کشور در افق 1404، باید تولید 55 میلیون تن فولاد محقق شود و این امر نیازمند مواد اولیه فراوان و از جمله گندله است. در این برنامه مقرر شده است که تا آن زمان باید تولید گندله در کشور به حدود 90 میلیون تن برسد. اما در حال حاضر تولید گندله در کشور کمی بیش از 30 میلیون تن است. بنابراین تولید این ماده اولیه مهم برای تولید فولاد در کشور باید به سه برابر میزان کنونی افزایش یابد.
گندله علاوه بر مهم بودن در میان حلقه‎های زنجیره تولید فولاد، دارای ارزش افزوده فراوانی است. به‌طور مثال در کشور ما قیمت کنسانتره در حدود 11 تا 13 درصد از قیمت شمش فولاد خوزستان محاسبه می‌شود. این در حالی است که قیمت گندله حدود 21 تا 23 درصد از شمش فولاد خوزستان است. این یعنی قیمت گندله حدود دو برابر کنسانتره لحاظ می‌شود. در عین حال فرآیند تولید گندله پیچیدگی چندانی ندارد و به اذعان بسیاری از کارشناسان و فعالان سنگ آهنی، تولید این ماده معدنی، ارزش افزوده فراوانی را نصیب تولیدکننده می‌سازد. به این نکته نیز باید اشاره شود که با توجه به نیاز صنعت فولاد کشور به ماده اولیه، تولید گندله بازار بسیار پررونقی خواهد داشت و تولید این ماده اولیه به هر میزان، بلافاصله از سوی فولادسازان کشور با استقبال مواجه خواهد شد. البته در کنار توسعه ظرفیت گندله‌سازی در کشور، باید به دیگر حلقه‌های پیشین و پسین آن نیز توجه کرد. به‌طوری که در کنار تولید گندله به ماده اولیه آن یعنی کنسانتره نیز توجه شود و تولید این ماده معدنی نیز توسعه یابد. در صورتی که به این امر توجه نشود، ممکن است تولیدکنندگان گندله در کشور با کمبود مواد اولیه مواجه شوند و نتوانند به تولید خود ادامه دهند. در عین حال حلقه بعدی زنجیره یعنی آهن اسفنجی نیز باید متناسب با تولید گندله توسعه یابد تا در کشور مشکلی بابت مازاد تولید گندله به‌وجود نیاید.
تولید گندله، ارزش افزوده سنگ آهن
وجود گندله در زنجیره تولید فولاد موجب تسهیل مراحل بعدی می‌شود؛ اما در شرایط کنونی شرکت‌های معدنی و صنعتی تولیدکننده سنگ آهن، توسعه واحدهای گندله‌سازی را در دستور کار خود قرار داده‌اند. چرا که از یک سو ارزش افزوده بیشتری نصیب شرکت تولیدکننده می‌شود و از سوی دیگر، با فروش آن درآمدهای شرکت و نیز سود سهامداران افزایش می‌یابد. در شرایط کنونی بهای گندله حدود 90 تا 100 درصد از کنسانتره بیشتر است و در نتیجه با افزایش فروش گندله به‌جای کنسانتره، ممکن است درآمد تا دو برابر افزایش یابد. شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر نیز با شناخت نیاز بازار و نیز رویکرد آینده‌نگر خود مبنی بر نیاز زنجیره تولید فولاد کشور به گندله، اقدام به احداث یک واحد 5 میلیون تنی گندله کرده است و بدین ترتیب توانست کشور را از واردات گندله بی‌نیاز سازد. در عین حال با توجه به اینکه یک واحد 5 میلیون تنی تولید گندله در این مجتمع وجود داشت، دو واحدگندله‌سازی در کنار یکدیگر می‌توانند حدود 30 درصد از تولید گندله در کشور را به خود اختصاص دهند. از آنجا که این شرکت در کنار یکی از بزرگ‌ترین معادن سنگ آهن کشور قرار گرفته است و در حال توسعه واحدهای تولید کنسانتره خود است، مشکلی در مورد تامین مواد اولیه نخواهد داشت. در این شرایط نیاز بسیاری از فولادسازان کشور به گندله تامین می‌شود. ضمن اینکه درآمدهای اساسی شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر در مقایسه با سال‌های گذشته به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.
آمارها حاکی از آن است که طی 7 ماه ابتدای سال 1396، شرکت گل‌گهر توانست 6 میلیون و 300 هزار تن کنسانتره سنگ آهن تولید کند و در عین حال یک میلیون و 380 هزار تن از آن را به فروش رساند. مبلغ فروش حاصل از کنسانتره نیز 2 هزار و 730 میلیارد ریال بود. طی همین مدت در حدود 6 میلیون و 100 هزار تن گندله در شرکت گل‌گهر تولید شد و این شرکت توانست تقریبا تمامی گندله تولیدی خود را به فروش برساند. اما تفاوت قابل توجهی میان مبلغ فروش گندله و کنسانتره وجود دارد. به‌طوری که مبلغ فروش گندله شرکت گل‌گهر بالغ بر 20 هزار میلیارد ریال بود که رقم بسیار قابل توجهی است. مجموع فروش گندله، کنسانتره داخلی و کنسانتره صادراتی شرکت گل‌گهر به حدود 25 هزار میلیارد ریال رسید و این شرکت را در رتبه سومین شرکت پردرآمد معدنی قرار داد.
این ارقام طی سال 1396 در حالی به‌دست آمده که در سال گذشته و طی همین مدت، کل مبلغ فروش شرکت گل‌گهر در حدود 13 هزار میلیارد ریال بوده است. به‌طوری که طی 7 ماه ابتدای سال 1395 این شرکت 7 میلیون و 170 هزار تن کنسانتره سنگ آهن تولید کرد که توانست یک میلیون و 400 هزار تن از آن را به فروش برساند. مبلغ فروش کنسانتره نیز حدود 2 هزار میلیارد ریال بوده است. همچنین در شرکت گل‌گهر طی 7 ماه ابتدای سال 1395 در حدود 3 میلیون و 460 هزار تن گندله تولید شد که از این میزان حدود 3 میلیون و 100 هزار تن به فروش رفت. مبلغ فروش گندله نیز در حدود هشت هزار و 300 میلیارد ریال بوده است. چنانچه ارقام 7 ماه ابتدای دو سال گذشته مقایسه شود، مشخص می‌شود که درآمدهای اساسی شرکت گل‌گهر به بیش از دو برابر رسید. این یعنی آینده‌نگری این شرکت برای تولید گندله باعث شد تا علاوه بر کسب سهم بازار سنگ آهن کشور، به‌عنوان بزرگ‌ترین تامین‌کننده مواد اولیه تولید فولاد مطرح شود.